Po uczestnictwie w licznych kursach i warsztatach rozwoju duchowego, a także spotkaniach z mistrzami reprezentującymi bogate linie przekazu z tradycji jogicznych Indii oraz Bön, Mahajany i Wadżrajany z Tybetu i Nepalu, chcę wyjaśnić temat, nad którym wielu z nas zastanawia: czy na ścieżce duchowej powinno się podążać za jednym mistrzem, czy za wieloma mistrzami?
Wielu mistrzów - Co mówią teksty różnych tradycji?
Święte teksty różnych tradycji duchowych często poruszają tematykę relacji między nauczycielem a uczniem, ale skupiają się bardziej na jakości i znaczeniu tej relacji niż na kwestii, czy należy podążać tylko za jednym mistrzem. Oto, co niektóre z tych tekstów mówią na ten temat:
Hinduizm
Bhagawadgita: Jedno z najbardziej znaczących hinduistycznych pism, Bhagawadgita, przedstawia rozmowę między księciem Arjuną a jego duchowym nauczycielem, Kryszną. Tekst podkreśla znaczenie oddania się Bogu (który może być postrzegany jako ostateczny nauczyciel) i podążania za Jego naukami, ale nie ogranicza się do idei posiadania tylko jednego ludzkiego nauczyciela.
Upaniszady: Upaniszady, które są częścią wedyjskich pism, również eksplorują relację między nauczycielem a uczniem, akcentując potrzebę duchowego prowadzenia, ale nie ograniczają ucznia do jednego mistrza.
Sutry Jogi Patanjali: Również nie ma mowy o tym ilu uczeń może mieć nauczycieli. Patanjali podreśla za to koncept abhyasa, czyli dedykacja do praktyki, oraz vairagya, czyli nie-przywiązanie się. Mistrz jest postrzegany niejako jako przewodnik, który przekazuje mądrość i praktyki pomagające przezwyciężyć przeszkody na ścieżce do oświecenia. W tym kontekście, nacisk kładziony jest bardziej na jakość nauczania i praktykę ucznia, niż na ilość nauczycieli. Koncept posiadania jednego mistrza jest w przeciwieństwie do braku przywiązania, ponieważ takie przywiązanie się tworzy.
Buddyzm
Sutry: W sutrach, czyli zapisanych naukach Buddy, podkreślana jest wartość Dharmy (nauk Buddy) jako przewodnika na ścieżce duchowej. Choć w buddyzmie istotne jest przekazywanie nauk przez nauczycieli, nie ma ścisłego nakazu, aby była to jedna osoba. Buddyzm Therawady podkreśla indywidualną odpowiedzialność za osiągnięcie oświecenia, podczas gdy w tradycjach Mahajany i Wadżrajany relacje z nauczycielami są bardziej złożone i mogą obejmować wielu mistrzów.
Tantry: W buddyzmie tantrycznym, linie przekazu są niezwykle ważne. Każda linia ma swojego założyciela i ciąg mistrzów, którzy przekazują nauki z pokolenia na pokolenie. Praktykujący może otrzymać inicjacje i nauki od nauczycieli z różnych linii, co jest dość powszechne, szczególnie w bardziej złożonych i rozbudowanych systemach praktyk, takich jak te w buddyzmie tybetańskim.
Nawet jeżeli praktykujący mogą mieć wiele nauczycieli, często istnieje jeden główny nauczyciel (root lama), który odgrywa centralną rolę w ich życiu duchowym. To z tym nauczycielem uczniowie mają najgłębszą więź i od którego otrzymują kluczowe inicjacje i nauki. Relacja ta jest uważana za fundament ścieżki duchowej ucznia.
Posiadanie wielu nauczycieli w buddyzmie tantrycznym wymaga otwartości umysłu i głębokiego szacunku zarówno dla nauk, jak i dla samych nauczycieli. Jest to również świadectwo bogactwa i różnorodności tradycji tantrycznej, która potrafi dostosować się do indywidualnych potrzeb i ścieżek duchowych praktykujących.
Chociaż posiadanie wielu nauczycieli jest akceptowane, praktykujący są zachęcani do dokładnego rozważenia, zanim zdecydują się zaangażować w nauki od kolejnych mistrzów. Każdy nowy nauczyciel powinien być starannie wybrany na podstawie jego lub jej mądrości, współczucia i autentyczności, a także na podstawie rezonansu tych nauk z osobistą ścieżką duchową ucznia.
Dalajlama również dostrzega wartość posiadania więcej niż jednego duchowego nauczyciela, ponieważ różni nauczyciele mogą oferować różnorodne spostrzeżenia i metody, które odpowiadają na zróżnicowane potrzeby i skłonności ucznia.
W szczególności w praktyce tantrycznej wyjaśnia się, że lama i uczeń powinni przyglądać się sobie nawzajem przez okres minimum 12 lat, zanim nawiążą relację nauczyciel-uczeń. (A nie po tygodniowym/miesięcznym kursie).
Zagrożenia pobierania nauk tylko od jednego nauczyciela duchowego
W niektórych grupach duchowych istnieje presja, aby uczestniczyć tylko w wykładach jednego mistrza i unikać nauk innych nauczycieli, może to być sygnał ostrzegawczy, który wymaga głębszej analizy.
Czasem jest to otwarcie powiedziane przez mistrza. Czasem nie jest to bezpośrednio powiedziane, ale jest to przekazane w formie manipulacji, np. ostrzegając przed innymi nauczycielami, przed innymi grupami, lub ostrzegając przed posiadania wielu mistrzów. Czasem jest to zrobione w bardzo subtelny sposób, czyli kładąc nacisk na zalety posiadania tylko jednego mistrza 🙂 Więcej o grupach toksycznych i sektach napisałem w książce Sekrety Rozwoju Osobistego.
Choć silna relacja z jednym nauczycielem może być cenna, ograniczanie się wyłącznie do jego perspektywy bez możliwości eksplorowania innych punktów widzenia może prowadzić do izolacji i jednostronności w rozwoju duchowym.
Oto kilka aspektów, które mogą sugerować, że grupa nosi znamiona sekty:
1. Ekskluzywność
Grupy o charakterze sekciarskim często podkreślają wyjątkowość swojego nauczyciela, twierdząc, że tylko on posiada prawdziwą wiedzę lub drogę do oświecenia. Takie podejście sprzeciwia się idei duchowego poszukiwania i otwartości, która jest obecna w wielu tradycjach. Jak wiemy z religii monoteistycznych (których działanie jest zresztą mocno krytykowanie przez osoby "duchowe" i niereligijne) fanatyczne podążanie za jednego nauczyciela, lub jednego Boga może prowadzić do więcej niekorzyści niż korzyści. Od braku zadowolenia w życiu, aż do postawy nienawiści do tego co inne, oraz do wojen. Podobnie jest w sporcie - wiara, że swój zespół jest lepszy, prowadzi do problemów 🙂 Czyżby wiara, że "ten mistrz jest najlepszy" jest nieszkodliwa? 🙂
2. Nadmierne Przywiązanie
Jeśli grupa kładzie nacisk na bezwzględne oddanie nauczycielowi, ignorując osobiste granice i zdrowy rozsądek, może to być znak, że relacje w grupie nie są zdrowe. Duchowość powinna wspierać osobisty rozwój i autonomię, a nie prowadzić do zależności. W duchowości powinna być dedykacja do nauki, dedykacja do praktyki, szacunek do nauczyciela, ale nie oddanie, ani poddanie się - ani mistrzowi, ani praktyce, ani niczym/nikomu innym.
3. Izolacja od Innych Perspektyw
Grupy o sekciarskich tendencjach często odseparowują swoich członków od zewnętrznych źródeł wiedzy, krytykując inne ścieżki duchowe lub nauczycieli. Dążenie do prawdy duchowej obejmuje jednak otwartość na różnorodność doświadczeń i nauk. Jak nie ma otwartości jest.... zamknięcie 🙂 Zbyt silna zależność od jednej osoby może ograniczyć Twoje widzenie świata. Osoby, które już mają wpływy toksyczne nauczyciela duchowego z przywiązaniem do jaźni najczęściej doświadczają wielki opór przed pobieranie nauk u innych nauczycieli - umysł racjonalny wytwarza wiele wymówek - jednak aby spotykać się z prowadzącym grup toksycznych takich wymówek nie ma, znajdzie się czas, pieniądze, najczęściej kosztem pracy i rodziny.
4. Kontrola i Manipulacja
Jedno z najbardziej niepokojących znamion sekciarskich grup to stosowanie technik manipulacji i kontroli, w tym wykorzystywanie władzy nauczyciela do celów osobistych lub grupowych, co jest sprzeczne z etycznymi zasadami większości tradycji duchowych. Samodzielne myślenie i krytyczna ocena nauk są kluczowe na drodze duchowego rozwoju.
Oto w skrócie największe ryzyka:
- Manipulacja: Zbyt bliska relacja z jednym nauczycielem może prowadzić do manipulacji emocjonalnej i intelektualnej.
- Nadużycie władzy: Ograniczenie do jednego źródła wiedzy zwiększa ryzyko nadużyć władzy.
- Izolacja: Ekskluzywne oddanie się jednemu mistrzowi może izolować od innych perspektyw i społeczności.
- Utrata autonomii: Niebezpieczeństwo utraty autonomii w podejmowaniu decyzji duchowych i życiowych.
Jak Rozpoznać Zdrową Grupę Duchową?
Zdrowa grupa duchowa lub tradycja zachęca do rozwoju osobistego, krytycznego myślenia i niezależności. Uznaje wartość różnych nauczycieli i perspektyw, promuje otwartość na dialog i wymianę doświadczeń. Choć może podkreślać znaczenie mistrza w życiu duchowym, nie ogranicza wolności osobistej ani nie tworzy niezdrowego przywiązania. Warto mieć takiego nauczyciela, który zaprasza do krytyki, do samodzielnego myślenia, a nie do akceptacji wszystko to co jest przekazane, jakby była to jedyna prawda. Osoba, która jest w sekcie lub posiada toksyczną relację na wyłączność z nauczycielem najczęściej zaczyna mieć problemy w związku, np. brak libido, brak pociągu do partnera/ki, problemy w rodzinie, konflikty w różnych sferach życiowych, rodzina, praca, itp.
Więcej na ten temat w książce sekretyrozwojuosobistego.pl
4 odpowiedzi