Nimfomania. Jak rozpoznać hiperseksualność? Objawy, przyczyny i leczenie

Czym jest nimfomania? Jak rozpoznać hiperseksualność? Przyczyny, objawy i leczenie

Spis treści

• Czym jest nimfomania?
• Jak rozpoznać nimfomanię?
• Przyczyny nimfomanii
• Diagnostyka nimfomanii
• Leczenie nimfomanii

Nimfomania, znana również jako hiperseksualność u kobiet, to uzależnienie od seksu, a konkretniej - zaburzenie seksualne, które od wieków budzi kontrowersje i jest obiektem licznych dyskusji zarówno w literaturze popularnej, jak i w środowiskach naukowych. Podpowiadamy czym jest nimfomania, jakie są objawy tego zaburzenia oraz na czym polega leczenie nimfomanii.

Współczesna psychologia i psychiatria podchodzi do zjawiska nimfomanii w sposób bardziej precyzyjny, starając się zrozumieć czym dokładnie jest nimfomania, jakie są jej objawy, przyczyny i sposoby leczenia. Wyjaśniamy wszystkie powyższe zagadnienia, a także dlaczego obecnie zamiast terminu nimfomania stosuje się hiperseksualność.

Czym jest nimfomania?

Nimfomania to termin wykorzystywany w celu opisania niekontrolowanego, chorobliwego uzależnienia od seksu, nadmiernej pobudliwości seksualnej u kobiet (Graczyk, 2009). Trzeba jednak zaznaczyć, że jest to pojęcie źle rozumiane i nadużywane w kontekście medycznym, często też pod niepoprawną nazwą "nimfomanizm". Dlatego też obecnie znacznie częściej używa się określeń: „hiperseksualność” lub „zaburzenie hiperseksualności”, i dotyczą one szerszego spektrum zaburzeń, mianowicie – ogółu patologicznych zaburzeń seksualnych występujących zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn (Kafka, 2010).

Jak rozpoznać nimfomanię?

Rozpoznanie nimfomanii nie jest łatwe, ponieważ nie ma jednoznacznych kryteriów diagnostycznych. Niemniej jednak, można wyróżnić pewne charakterystyczne objawy nimfomanii, które mogą sugerować obecność hiperseksualności. Pierwszym z nich są nadmierne myśli i fantazje seksualne – osoby cierpiące na nimfomanię często mają obsesyjne myśli o seksie, które mogą zakłócać ich codzienne funkcjonowanie. Charakterystyczne jest, że te aktywności są podejmowane mimo ich negatywnych konsekwencji, takich jak utrata pracy, zniszczenie relacji interpersonalnych, czy problemy zdrowotne (Kafka, 2010). W dalszej perspektywie, nimfomania może prowadzić do wycofania społecznego oraz rozwoju innych zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe (Karila et al., 2014).

W nimfomanii uwidacznia się utrata kontroli nad zachowaniami natury seksualnej. Pacjentki często zgłaszają, że ich działania są kompulsywne, wykonywane automatycznie, mimo świadomej wiedzy o negatywnych konsekwencjach. Ten brak kontroli jest istotnym elementem różnicującym nimfomanię od normalnego, zdrowego popędu seksualnego (Kafka, 2010). Ponadto, nimfomania może prowadzić do angażowania się w ryzykowne zachowania seksualne, takie jak seks bez zabezpieczeń, liczne przypadkowe kontakty seksualne, co z kolei zwiększa ryzyko chorób przenoszonych drogą płciową (Cooper, Delmonico, & Burg, 2000).

Nimfomania skutkuje także nierzadko chronicznym brakiem satysfakcji seksualnej. Kobiety, jako osoby uzależnione od seksu, angażują się w liczne i często kompulsywne aktywności seksualne, jednak mimo ich intensywności nie doświadczają zadowolenia ani spełnienia. Zamiast tego, towarzyszy im uczucie pustki, frustracji oraz nasilającego się napięcia psychicznego. Jest to efektem kompulsywnego charakteru tych zachowań, które nie wynikają z naturalnego popędu, lecz są próbą złagodzenia wewnętrznego dyskomfortu, co w efekcie prowadzi do dalszego nasilenia problemu (Kafka, 2010; Karila i in., 2014).

Przyczyny nimfomanii

Przyczyny nimfomanii są zróżnicowane. Badania wskazują bowiem na istnienie zarówno biologicznych, jak i psychologicznych oraz społecznych czynników, które mogą przyczyniać się do rozwoju tego zaburzenia.

I tak, biorąc pod uwagę czynniki biologiczne, jedną z potencjalnych przyczyn nimfomanii mogą być zaburzenia neuroprzekaźników w mózgu, takich jak dopamina, serotonina i noradrenalina. Nierównowaga w poziomie tych substancji może prowadzić do kompulsywnych zachowań seksualnych, ponieważ są one związane z regulacją nastroju, popędu seksualnego oraz mechanizmów nagrody (Kafka, 2010). Do rozwoju hiperseksualności mogą przyczyniać się również uszkodzenia w obrębie układu limbicznego, który odgrywa kluczową rolę w regulacji emocji i zachowań seksualnych (Karila et al., 2014).

Ponadto, niektóre zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenie afektywne dwubiegunowe, mogą prowadzić do epizodów hiperseksualności, które są charakterystyczne dla fazy maniakalnej (Kafka, 2010). Również zaburzenia osobowości, takie jak osobowość borderline (z pogranicza), często współwystępują z hiperseksualnością. Osoby z tymi zaburzeniami wykazują niestabilność emocjonalną, impulsywność oraz trudności w utrzymaniu zdrowych relacji interpersonalnych. Kompulsywne zachowania natury seksualnej mogą być sposobem na radzenie sobie z chaosem emocjonalnym, lękiem i niską samooceną (Kafka, 2010). Ta niska samoocena sama w sobie może być kolejnym determinantem wystąpienia hiperseksualności. Kobiety z niskim poczuciem własnej wartości mogą bowiem angażować się w kompulsywne zachowania jako sposób na uzyskanie akceptacji i potwierdzenia swojej wartości. Nimfomania staje się wówczas mechanizmem kompensacyjnym, który pozwala na chwilowe zaspokojenie emocjonalnych deficytów (Kafka, 2010)

Społeczne i kulturowe uwarunkowania również mogą wpływać na rozwój nimfomanii. W społeczeństwach, gdzie istnieje większa dostępność pornografii oraz innych treści seksualnych, może dochodzić do nadmiernej stymulacji seksualnej, która sprzyja rozwinięciu kompulsywnych zachowań seksualnych (Karila i in., 2014). Normy społeczne i kulturowe, które nadmiernie seksualizują kobiety, mogą również przyczyniać się do rozwoju nimfomanii. Presja społeczna i oczekiwania mogą wpływać na postrzeganie seksualności i prowadzić do zaburzeń (Groneman, 2000).

Istnieją również dowody na to, że hiperseksualność może mieć komponent dziedziczny, choć genetyczne predyspozycje nie są jeszcze w pełni zrozumiane (Raymond i in., 2003). Simone Kühn i Jürgen Gallinat potwierdzają – zgodnie z aktualnymi dowodami naukowymi – że istnieje domniemane genetyczne podłoże hiperseksualności. Stwierdzono bowiem, „że 36% pacjentów ma rodzica, który również jest uzależniony od seksu, a 81% posiada co najmniej jednego członka rodziny, który doświadcza tego problemu. Ponadto badania wiążą nasilenie zachowań seksualnych z mutacjami genetycznymi – genotypem DRD2 oraz z genem DAT1, który koduje transport dopaminy” (Kühn, Gallinat, 2016 za: Jaroch-Lidzbarska, 2019, s.105-106). Katherine Derbyshire i Jon E. Grant piszą z kolei, „że 81% badanych miało w rodzinie przynajmniej jeden przypadek uzależnienia: 40% – uzależnienie chemiczne, 36% – uzależnienie od seksu, 30% – zaburzenia odżywiania oraz 7% – patologiczny hazard”(Derbyshire, Grant, 2015 s. 39).

Diagnostyka nimfomanii

Podstawą diagnostyki nimfomanii jest podejście holistyczne. Postawienie prawidłowej diagnozy powinno obejmować konsultację zarówno psychiatry, seksuologa, jak i psychoterapeuty (Jaroch-Lidzbarska, 2019). Podstawowym narzędziem diagnostycznym u każdego ze specjalistów będzie dokładny wywiad. W trakcie wywiadu lekarz zbiera szczegółowe informacje na temat historii seksualnej pacjentki, jej zachowań seksualnych oraz emocjonalnych reakcji związanych z aktywnością seksualną. Ważne jest, aby zrozumieć, czy nadmierna aktywność seksualna jest wynikiem kompulsywności, czy może służy jako sposób radzenia sobie z innymi problemami emocjonalnymi (Kafka, 2010). Chociaż DSM-5 nie uznaje oficjalnie hiperseksualności jako odrębnego zaburzenia, proponowano różne kryteria diagnostyczne w literaturze. Kryteria te zazwyczaj obejmują powtarzające się i intensywne fantazje seksualne, impulsy lub zachowania, które prowadzą do znacznego dyskomfortu lub trudności w funkcjonowaniu zawodowym, społecznym lub w innych ważnych obszarach (Kafka, 2010). Objawy te muszą utrzymywać się przez co najmniej sześć miesięcy, a pacjentka często odczuwa brak kontroli nad swoimi zachowaniami natury seksualnej (ICD-10, 2008). 

Celem prawidłowego zdiagnozowania uzależnienia od seksu warto wspomóc się również testami przesiewowymi na obecność tego zaburzenia, takimi jak SAST-R (ang. Sexual Addiction Screening Test – Revised), dostępnym również w polskiej adaptacji (Gola i in., 2017), oraz Inwentarzem uzależnienia od seksu – wersją poprawioną (SDI-R 4.0). Użycie testu SAST-R umożliwia specjaliście rozróżnić zachowania nałogowe i nienałogowe, a SDI-R – zapoznanie się z przeszłością pacjenta oraz historią rozwoju jego zaburzenia (Carnes,Wilson, 2018 za: Jaroch-Lidzbarska, 2019).

Niezwykle istotnym jest także wykluczenie wszelkich medycznych powodów hiperseksualności, ponieważ niektóre zaburzenia neurologiczne, tj. choroba Alzheimera, choroba Niemanna-Picka czy zespół Kleinego-Levina, mogą powodować nadmierny popęd seksualny. Ponadto, kluczowym jest również przeprowadzenie dokładnego wywiadu celem poznania stosowanych przez pacjenta leków oraz substancji psychoaktywnych. Mogą one bowiem spowodować rozhamowanie seksualne. Obecnie wiadomo bowiem, że do takich substancji należą leki stosowane w chorobie Parkinsona, kokaina, GHB oraz metaamfetamina (Derbyshire, Grant, 2015).

Leczenie nimfomanii

Leczenie nimfomanii jest procesem złożonym, wymagającym współpracy specjalistów z różnych dziedzin – psychologii, psychiatrii, a czasem również neurologii. I tak, wiele pacjentek cierpiących z powodu hiperseksualności uczęszcza na terapię poznawczo-behawioralną. Warto podkreślić, że psychoterapia uzależnienia od seksu różni się od tradycyjnej metody leczenia uzależnień opartej na całkowitej abstynencji. Jej celem nie jest bowiem zupełne odrzucenie kontaktów seksualnych, ale powrót do zdrowego i świadomego życia płciowego, a także identyfikacja przyczyn, które leżą u podłoża rozwinięcia się u pacjenta uzależnienia od seksu (Jaroch-Lidzbarska, 2019). Zdaniem Korneliusa Rotha „celem wyleczenia z nałogu wydaje się zakorzenienie w związku”, czyli powrót do zdrowej seksualności, opartej na uczciwej konfrontacji z partnerem, ufności oraz akceptacji, wspólnym pozytywnym przeżywaniu relacji, czerpaniu radości i zadowolenia, a także poczuciu szczęścia i spełnienia w byciu z drugą osobą (Ruth, 2013 za: Jaroch-Lidzbarska, 2019). W przypadkach, gdzie nimfomania jest wynikiem traumy konieczna może być terapia psychodynamiczna lub terapia skoncentrowana na traumie, aby pomóc pacjentce zrozumieć i przetworzyć trudne doświadczenia z przeszłości (Groneman, 2000).

Ponadto, w piśmiennictwie podkreśla się również znaczącą rolę terapii grupowej w leczeniu hiperseksualności. Za najbardziej pomocne w powrocie do zdrowia pacjenci wskazywali: „ujawnianie uczuć (katharsis), poczucie przynależności i zaangażowanie w sprawy grupy (kohezja), informacje na temat tego, jak są postrzegani przez innych, poczucie, że nie jest się jedyną osobą z danym problemem” (Bonus-Dzięgo, Szołtek, 2023 s. 156).

W procesie leczenia nimfomanii bywa, że stosowane są również leki – selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), które mogą pomóc w kontrolowaniu obsesyjnych myśli seksualnych i zachowań (Kafka, 2010).

Nimfomania, choć jest pojęciem kontrowersyjnym i często źle rozumianym, jest realnym problemem, który może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Rozpoznanie nimfomanii wymaga dokładnej i kompleksowej oceny klinicznej, a leczenie powinno być zindywidualizowane i oparte na wszelkich możliwych narzędziach oraz aktualnych badaniach naukowych. Ważnym jest, aby każdy przypadek nimfomanii traktować indywidualnie i wdrożyć kompleksowe leczenie skoncentrowane na poprawie jakości życia pacjentki.

BIBLIOGRAFIA

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
• Bonus-Dzięgo, A., Szołtek, A. (2023). Zaburzenia związane z kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi - zarys problematyki. Przegląd Naukowo-Metodyczny, Edukacja dla Bezpieczeństwa, Rok XV Numer 2/2023, s. 145-160
• Cooper, A., Delmonico, D. L., & Burg, R. (2000). Cybersex users, abusers, and compulsives: New findings and implications. Sexual Addiction & Compulsivity, 7(1-2), 5-29.
• Derbyshire K.L., Grant J.E. (2015). Compulsive sexual behaviour: A review of the literature, „Journal of Behavioral Addictions” 2015, Vol. 4, Issue 2.
• Gola, M., Skorko, M., Kowalewska, E., Kołodziej, A., Sikora, M., Wodyk, M., Wodyk, Z., Dobrowolski, P., (2017). Polish adaptation of Sexual Addiction Screening Test – Revised (SAST-PL-M), „Psychiatria Polska” 2017, nr 51 s. 95-115
• Groneman, C. (2000). Nymphomania: A history. W.W. Norton & Company.
• Jaroch-Lidzbarska, M. (2019), Psychoterapeuta uzależnień wobec problemu uzależnienia od seksu. Innowacja, Integracja, Inspiracja kierunki odpowiedzi na zjawisko uzależnień. Kraków s. 101-118
• Kafka, M. P. (2010). Hypersexual disorder: A proposed diagnosis for DSM-V. Archives of Sexual Behavior, 39(2), 377-400.
• Karila, L., Wéry, A., Weistein, A., Cottencin, O., Reynaud, M., & Billieux, J. (2014). Sexual Addiction or Hypersexual Disorder: Different Terms for the Same Problem? A Review of the Literature. Journal of Behavioral Addictions, 3(4), 264–274.
• Graczyk, K. (2009). Nadmierna pobudliwość seksualna : studium prawne zagadnienia. Studia Włocławskie 12, 120-130
• Raymond, N. C., Coleman, E., & Miner, M. H. (2003). Psychiatric comorbidity and compulsive/impulsive traits in compulsive sexual behavior. Comprehensive Psychiatry, 44(5), 370-380.
• Światowa Organizacja Zdrowia. (2008). Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych – Rewizja dziesiąta (ICD-10). Warszawa: Wydawnictwo Medyczne PZWL

Home » Wiedza » Nimfomania. Jak rozpoznać hiperseksualność? Objawy, przyczyny i leczenie