Nadwrażliwa łechtaczka to problem, który dotyka wielu kobiet. Uciążliwe pieczenie, ból łechtaczki i nadmierna wrażliwość na dotyk to dolegliwości, które mogą skutecznie obniżyć jakość życia. W efekcie, kobiety często tracą zainteresowanie życiem seksualnym, towarzyszy im obniżony nastrój i złe samopoczucie.
Spis treści:
- Anatomia łechtaczki
- Czym jest nadwrażliwość łechtaczki?
- Wpływ nadwrażliwości łechtaczki na jakość życia kobiet
- Przyczyny nadwrażliwej łechtaczki
- Częstość występowania i diagnostyka
- Leczenie farmakologiczne i chirurgiczne
- Bibliografia
Nadwrażliwa łechtaczka może być objawem poważnych chorób, zaburzeń układu hormonalnego bądź nerwowego. Nierzadko jednak problem wynika z urazów mechanicznych, powstałych np. w wyniku nieprawidłowej bądź zbyt silnej stymulacji. Odpowiednia profilaktyka, komunikacja i przede wszystkim wiedza o własnym ciele pomaga należycie zadbać zarówno o swoje zdrowie fizyczne, jak i psychiczne.
Anatomia łechtaczki
Choć często opisuje się łechtaczkę jako „guziczek" znajdujący się u styku warg sromowych mniejszych, rzeczywistość prezentuje się zgoła inaczej (Brochmann i Støkken-Dahl, 2017). To co dzisiaj nazywamy łechtaczką, to zaledwie mała część większego organu, który znajduje się w dalszej części pochwy. Jej budowę można by przyrównać do odwróconej litery Y.
Szacuje się, że łechtaczka posiada ponad 8 tysięcy zakończeń nerwowych, odbierających i przesyłających bodźce odczytywane jako przyjemność lub ból. Koncentracja nerwów na małej powierzchni sprawia, że łechtaczka jest około 50 razy bardziej wrażliwa niż penis (Brochmann i Støkken-Dahl, 2017).
Czym jest nadwrażliwość łechtaczki?
Nadwrażliwość łechtaczki to określenie stanu klinicznego (znanego również pod nazwą klitorodynia), który charakteryzuje się nadmierną wrażliwością na dotyk. W efekcie kobiecie towarzyszy najczęściej przewlekły ból łechtaczki przy dotyku i uczucie pieczenia, świądu (Goldstein i in., 2011). Taki stan rzeczy może znacząco wpływać na jakość jej życia, w tym na jej zdrowie seksualne i psychiczne.
Nadmierna wrażliwość łechtaczki jest często mylnie określana jako wulwodynia, która z kolei wykazuje podobne dolegliwości, ale na obszarze całego krocza; nie tylko w okolicach łechtaczki.
Jakie są objawy nadwrażliwej łechtaczki?
Oczywiście, wśród najbardziej powszechnych objawów nadmiernie czułej łechtaczki wyróżnia się chroniczny i występujący przy określonych czynnościach o ostrym, piekących charakterze (Moyal-Barracco i Lynch, 2004). Pacjentki mogą również odczuwać pieczenie lub swędzenie (Goldstein et al., 2009). Występuje również czułość na najlżejszy nawet dotyk. Wszystko to może prowadzić do trudności w utrzymaniu higieny intymnej, a w konsekwencji – do rozwoju innych problemów zdrowotnych (Reed i in., 2007).
Wrażliwość a nadwrażliwość łechtaczki
Mówiąc o nadwrażliwości, warto podkreślić, że istnieje również termin wrażliwości łechtaczki, który oznacza zupełnie coś innego. Wrażliwość łechtaczki odnosi się bowiem do normalnej reakcji na dotyk (O'Connell, Sanjeevan i Hutson, 2005). W końcu, jak już ustaliliśmy, jest to niezwykle wrażliwy, bogato unerwiony organ kobiecy. Ta naturalna wrażliwość jest zasadniczo kluczowa dla zdrowia seksualnego kobiet. Przyczynia się bowiem do odczuwania przyjemności i satysfakcji seksualnej. Dla większości kobiet jest najłatwiejszy sposób na osiąganie orgazmu.
Podstawową różnicą jest więc intensywność i reakcja na bodźce. Wrażliwość jest normalnym, fizjologicznym stanem umożliwiającym odczuwanie przyjemności. Nadwrażliwość natomiast jest stanem patologicznym, który powoduje ból łechtaczki i dyskomfort, często utrudniając codzienne funkcjonowanie i negatywnie wpływając na zdrowie seksualne.
Wpływ nadwrażliwej łechtaczki na jakość życia kobiet
Nie ulega wątpliwości, że nadmierna wrażliwość łechtaczki to duże utrudnienie dla prawidłowego funkcjonowania kobiety, zarówno w aspekcie fizycznym, jak i psychicznym czy emocjonalnym. Towarzyszący schorzeniu ból i dyskomfort mogą prowadzić do unikania aktywności seksualnej. To z kolei nierzadko negatywnie wpływa na relacje partnerskie oraz na ogólną satysfakcję życiową. Kobiety dotknięte tym stanem mogą również odczuwać lęk, depresję oraz obniżone poczucie własnej wartości (Bachmann i Leiblum, 2004).
Przyczyny nadwrażliwej łechtaczki
Przyczyny nadwrażliwej łechtaczki mogą być bardzo różne. Wiele zależny od zmian hormonalnych w ciele kobiety, które przecież występują niemal cały czas. Do wystąpienia dolegliwości mogą doprowadzić również przyczyny organiczne, będące wynikiem chorób czy też uszkodzeń mechanicznych, oraz czynniki neurologiczne.
Czynniki hormonalne
Hormonalne przyczyny bólu łechtaczki są wynikiem zachodzących w organizmie kobiety zmian. Najczęściej są one wynikiem cyklu menstruacyjnego, menopauzy czy terapii hormonalnej (Harlow, Wise, & Stewart, 2001).
Czynniki organiczne
Wśród organicznych przyczyn nadmiernie wrażliwej łechtaczki znajdują się najczęściej infekcje, przewlekłe zapalenia łechtaczki, dermatozy oraz urazy mechaniczne, powstałe w wyniku intensywnego stosunku płciowego. Należy pamiętać, że wrażliwość na bodźce obniża się z czasem, dlatego nietrudno o silną stymulację, która podnosi ryzyko wystąpienia otarć i uszkodzeń mechanicznych tego delikatnego narządu (Rozmysłowicz, 2019).
Czynniki neurologiczne
Nadmiernie wrażliwa łechtaczka może być również wynikiem neuropatii obwodowej, stanów zapalnych nerwów lub centralnych procesów przetwarzania bólu. Istnieje teoria, która jako przyczynę wzmożonej wrażliwości łechtaczki podaje zwiększoną gęstość nocyceptorów - przekaźników bólu. Kobieta odczuwa wówczas ból wywołany bodźcem, który normalnie nie powinien determinować odczuć bólowych, takim jak dotyk czy nacisk (Wachowska i in., 2012). Również uszkodzenie nerwów obwodowych, które dostarczają sygnały do łechtaczki, może prowadzić do nieprawidłowej interpretacji bodźców jako bólu lub dyskomfortu (Pukall i in., 2007). Często prawdziwy masaż tantryczny może pomóc w regulacji pracy układu nerwowego autonomicznego, w tym w uruchomieniu autoregulacji ścieżek nocyceptorowych.
Częstość występowania i diagnostyka
Szacuje się, że różne formy przewlekłego bólu sromu, w tym nadwrażliwość łechtaczki, mogą dotykać od 8 do 16% kobiet w różnym wieku (Harlow, Wise, & Stewart, 2001; Reed i in., 2012).
Aby prawidłowo zdiagnozować nadmiernie wrażliwą łechtaczkę, lekarz prowadzący musi przeprowadzić szczegółowy wywiad medyczny, wykonać ocenę objawów klinicznych oraz wykluczyć inne potencjalne przyczyny bólu sromu – infekcje, dermatozy czy zmiany nowotworowe. Kluczowe znaczenie ma tutaj ocena intensywności i charakteru bólu oraz jego wpływu na codzienne funkcjonowanie. Często stosuje się skalę bólu wizualno-analogową (VAS) do oceny nasilenia objawów (Pukall et al., 2007). Pomocne w diagnostyce nadmiernie wrażliwej łechtaczki są również badania obrazowe takie jak ultrasonografia czy rezonans magnetyczny (Goldstein i in., 2011).
Leczenie farmakologiczne i chirurgiczne nadwrażliwej łechtaczki
Farmakoterapia nadmiernie wrażliwej łechtaczki obejmuje stosowanie różnych grup leków. Przede wszystkim zaleca się miejscowe lub doustne środki znieczulające, takie jak lidokaina, które zmniejszają przewodzenie impulsów bólowych. Często stosowane są również: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SSNRI)(Pukall et al., 2007). Należy jednak pamiętać, że ostateczna decyzja co do wdrożenia farmakoterapii należy do lekarza specjalisty - ginekologa.
Nie zawsze jednak farmakoterapia okazuje się wystarczająco skuteczna. Wówczas w grę wchodzą zabiegi chirurgiczne, takie jak neuromodulacja (Pukall i in., 2007). W skrajnych przypadkach konieczna może być operacja usunięcia lub zmniejszenia części tkanki łechtaczki (Goldstein i in., 2011).
Nadwrażliwa łechtaczka - Terapia psychologiczna
Często zalecanym wyjściem, szczególnie w sytuacjach kiedy nadmiernie wrażliwa łechtaczka silnie oddziałuje na zdrowie psychiczne, samopoczucie i nastrój kobiety, a nawet lęk przed seksem lub przed mężczyznami, jest terapia psychologiczna. Jej celem jest przede wszystkim poprawa jakości życia kobiety poprzez zmianę sposobu postrzegania bólu i nauczenie skutecznych strategii radzenia sobie.
W skutecznym leczeniu doskonale sprawdza się: terapia poznawczo-behawioralna (CBT) pomagająca pacjentkom zidentyfikować i zmienić negatywne myśli oraz zachowania związane z bólem (Bergeron et al., 2001), terapia poznawcza umożliwiająca korygowanie błędnych przekonań wzmagających objawy (Pukall et al., 2007) oraz terapia seksualna obejmująca edukację seksualną oraz naukę technik poprawiających komfort podczas aktywności seksualnej (Goldstein et al., 2011). Jeżeli nadmierna wrażliwość pojawiła się po doświadczeniu traumatycznym, pomocna może być terapia traum Havening.
Decydując się na terapię psychologiczną w leczeniu nadmiernie wrażliwej łechtaczki warto wybrać psychoterapeutę będącego jednocześnie seksuologiem lub psychotraumatologiem. Taki specjalista cechuje się większą otwartością oraz wiedzą, co pozwala kompleksowo zdiagnozować i wyleczyć przyczynę nieprzyjemnych dolegliwości.
Techniki relaksacyjne i medytacja
Zarówno techniki relaksacyjne, jak i medytacja czy terapia manualna to czynniki, które odgrywają znaczącą rolę w kontekście redukcji bólu oraz stresu i lęku jaki wywołuje u kobiet nadmierna wrażliwość łechtaczki.
Techniki relaksacyjne obejmują przede wszystkim progresywną relaksację mięśniową (PMR), która może pomóc zmniejszyć napięcie mięśniowe w okolicach dna miednicy (Cunningham i in., 2007). Medytacja mindfulness to z kolei technika, która może pomóc pacjentkom w lepszym radzeniu sobie i złagodzeniu bólu łechtaczki (Kabat-Zinn, 1990).
Terapia manualna jest zaś skierowana na regulację pracy układu nerwowego autonomicznego. Pomaga w leczeniu nadwrażliwości łechtaczki poprzez modulację odpowiedzi nerwowych i redukcję nieadekwatnej aktywacji nocyceptorów (Ruffini i in., 2018). Terapia manualna, w tym masaż tantryczny, a w szczególności masaż yoni, może również korzystnie wpływać na aktywność nerwu błędnego, co poprawia przepływ informacji czuciowych z dolnych części ciała, w tym właśnie z miejsc intymnych. Choć może być nieprzyjemna i bolesna, uciski i rozcierania (samodzielnie lub u specjalisty) mogą właściwie znieczulić łechtaczkę. Podobne techniki są polecane przez seksuologów m. in. mężczyznom zmagającym się z przedwczesną ejakulacją.
Nadwrażliwość łechtaczki może być wynikiem choroby, uszkodzeń mechanicznych czy zaburzeń hormonalnych. Konsultując swoje objawy i obawy ze specjalistą, można szybko wyleczyć uporczywe dolegliwości i na nowo cieszyć się zbliżeniami z partnerem oraz dobrym samopoczuciem. Łechtaczka to jeden z najważniejszych organów w ciele kobiety, szczególnie w kontekście sfery seksualnej, dlatego warto wiedzieć o nim wszystko i należycie o niego dbać.
Bibliografia:
Bachmann, G. A., & Leiblum, S. R. (2004). Female Sexual Pain Disorders: Evaluation and Management. Blackwell Publishing.
Bergeron, S., Binik, Y. M., Khalifé, S., Pagidas, K., Glazer, H., Meana, M., & Amsel, R. (2001). A randomized comparison of group cognitive–behavioral therapy, surface electromyographic biofeedback, and vestibulectomy in the treatment of dyspareunia related to vulvar vestibulitis. Pain, 91(3), 297-306.
Brochmann, N. Støkken-Dahl, E. (2017). Radości z kobiecości czyli wszystko z zarządzaniu narządami. (Radtke A. Red.) (Wydawnictwo Sonia Draga, Tłum.) Oslo Literary Agency.
Cunningham, N. R., Lynch-Jordan, A. M., & Kashikar-Zuck, S. (2007). Mind–body therapies for the management of pain in pediatric patients. Current Opinion in Pediatrics, 19(5), 626-629.
Goldstein, A. T., Pukall, C. F., & Goldstein, I. (2011). Female Sexual Pain Disorders: Evaluation and Management. John Wiley & Sons
Harlow, B. L., Wise, L. A., & Stewart, E. G. (2001). Prevalence and predictors of chronic lower genital tract discomfort. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 185(3), 545-550.
Hawkins, S., & Hastings, T. (2020). Understanding the Clitoris: Anatomy and Function. Journal of Sexual Medicine, 17(5), 876-887.
Johnson, R. L., & Wilson, C. G. (2020). A review of vagus nerve stimulation as a therapeutic intervention. Journal of Inflammation Research, 13, 615-623
Kabat-Zinn, J. (1990). Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain, and Illness. Dell Publishing.
Moyal-Barracco, M., & Lynch, P. J. (2004). 2003 ISSVD terminology and classification of vulvodynia: a historical perspective. Journal of Reproductive Medicine, 49(10), 772-777.
O'Connell, H. E., Sanjeevan, K. V., & Hutson, J. M. (2005). Anatomy of the clitoris. Journal of Urology, 174(4), 1189-1195.
Pukall, C. F., Goldstein, A. T., Bergeron, S., Foster, D., Stein, A., & Kellogg-Spadt, S. (2007). Vulvodynia: Definition, prevalence, impact, and pathophysiological factors. Journal of Sexual Medicine, 4(4), 849-858.
Reed, B. D., Haefner, H. K., Harlow, S. D., Gorenflo, D. W., & Sen, A. (2007). Reliability and validity of self-reported symptoms for predicting vulvodynia. Obstetrics & Gynecology, 109(6), 1259-1266.
Rozmysłowicz, M. (2019). Rozgrzejmy zmysły czyli o seksualności w stwardnieniu rozsianym i w innych schorzeniach neurologicznych. Agencja Wydawnicza PAJ-Press. PTSR Oddział Warszawski.
Ruffini, N., D’Alessandro, G., Mariani, N., Pollastrelli, A., Cardinali, L., Cerritelli, F. (2018). Variations in parasympathetic activity and pain perception in patients with chronic low back pain treated with osteopathic manipulation. The Journal of the American Osteopathic Association, 118(1), 49-59.
Wachowska, K., Orzechowska, A., Talarowska, M., Berent, D., Depko, A., Moczulska, H., Michalska, T., Gałecki, P. (2012). Wulwodynia – epidemiologia, etiologia i klasyfikacja. Część 1. Przegląd menopauzalny 4/2012, 269–274
4 odpowiedzi